Yazının ne ile ilgili olduğu yanında okunabilirliği de önemli. Okunabilirlik indeksi de yazının aşağı yukarı hangi eğitim seviyesinde okunabildiğini gösteriyor.
Yapılan araştırmalar daha çok İngilizce için. Türkçe için ayrıntılı kaynak yok. Yapılanlar da aynı konu etrafında dönen tezler daha çok. Daha çok İngilizce’ye uyan belli başlı okunabilirlik çalışmaları:
- Gunning Fog Index
- Flesch Reading Ease
- Flesch-Kincaid Grade Level
Gunning Fog Index
En çok kullanılan okunabilirlik indeksi. GFI formülündeki değişkenler kelime sayısı, cümle sayısı ile üç ve daha çok heceli kelimeler. Bunlarla birlikte GFI=((kelime sayısı/cümle sayısı) + [(üç ve daha fazla heceli kelime sayısı*100) / (kelime sayısı)]) x 0.4 ile bulunuyor.
Robert Gunning tarafından geliştirilen Fog İndeksi’nde;
- Cümleler kısa olmalı,
- Karmaşık yapılı cümleler yerine basit yani anlaşılır cümleler tercih edilmeli,
- Bilinen kelimeler kullanılmalı,
- Gereksiz kelimelerden kaçınılmalı,
- Uygun fiiller kullanılmalı,
- Konuşulduğu gibi yazılmalı,
- Kullanılan kelimeler okuyucuda net kavramlar oluşturmalı,
- Okuyan ile bağlantı kurmalı,
- Çeşitlilik uygulanmalı,
- Yazı net olmalı gibi düşüncelerden yararlanarak geliştirilmiştir.
En çok beğenilen romanların 8-10 arası bir indeks değerine sahip olduğu belirlenmiş. Türkçe için uygulamak istersek çarpan katsayıların değişmesi gerekli bence.
Flesch Reading Ease
Uygulanan formül sonucu yazı sıfır ile yüz arası bir değer alıyor. Yüze yakın bir değerde ise okunabilirlik yüksek demektir.
Ateşman’ın Okunabilirlik Denklemi
Flesch Reading Ease ile benzer. Türkçe’ye uyarlanmış bir okunabilirlik denklemi. Yazı okunabilirliği denklem sonucuna göre sıfır ile yüz arası değerlere göre belli oluyor. Yüze yakın ise daha okunaklı bir yazı var elimizde.
Ateşman’ın denklemi = 198,825 – 40,175*A – 2,610*B
A : Hece olarak ortalama kelime uzunluğu (toplam hece / toplam kelime)
B : Kelime olarak ortalama cümle uzunluğu (toplam kelime / toplam cümle)
Denklem sonucuna göre birden yüze kadar çıkan değerlerin okunabilirlik karşılığı:
- 90 – 100 : Çok kolay
- 70 – 89 : Kolay
- 50 – 69 : Orta güçlükte
- 30 – 49 : Zor
- 1 – 29 : Çok zor
Masallar üzerinde okunabilirlik araştırması yapılmışAteşman’ın denklemiyle. Buna göre ilköğretim beşe kadar denk masallarda aşağı yukarı 84 değeri çıkıyor. Altı, yedi ve sekiz seviyesinde masallar ise 78 düzeyinde sonuç veriyor. Bir başka deyişle eğitim seviyesi arttıkça denk metinlerin okunabilirlik puanı düşüyor. Halbuki geniş kitlelere seslenmek isteyen bir yazar herkes tarafından kolayca okunabilmek ister.
Bu denklemi uygulayacak direk bir araç bulamadım. Ancak yardımcı olarak Türkçe Metin Sıklık Çözümleyicisi başlıklı bir sayfayı kullandım. Aşağıdaki görseldeki seçimleri yaptığımızda Ateşman denklemini uygulayabileceğimiz toplam hece, kelime ve cümle sayılarına ulaşabiliyoruz.
Yukarıda işaretlenenlerle metin analizini yapıp Ateşman’ın denklemiyle okunabilirlik seviyesini ölçebilirsiniz. Denklemi de bir Excell sayfasına aktardınız mı işiniz kolaylaşır.
Merak ettim kendi yazılarımı. Son 15 yazımı analize soktum. Deneme gibi yazdıklarım 70-75 arası değişiyor. Bir konu anlatıp bilgi vermeye yönelik yazılarımda ise okunabilirlik değeri 40 ile 70 arasında değişiyor. Bu yazının okunabilirlik indeksi ise 64.
Yalnızca bu denkleme bağlanamaz okunabilirlik. Ancak 70 üstü (kolay okuma değerinde) bir sonuç almak lazım görünüyor. Farklı çalışmalar da yapılmış ama bu denklem daha geliştirilmeli ya da yeni okunabilirlik çalışmaları yapılmalı..
