Borsa Sihirbazları (Jack Schwager, Çeviren:Ali Perşembe)

Borsa Sihirbazları, kripto paraların ortaya çıkmasından yıllar önce, internetin olmadığı bir dünyada işlem yapmış borsa efsanelerinin işlem stratejilerini, hatalarını, en iyi işlemlerini konu alıyor. Kitabın güzel yanı bu bilgiler doğrudan Trader’ların kendi ağızlarından Jack Schwager‘in röportaj notları ile aktarılıyor.

Beni Borsa Sihirbazları kitabına yönlendiren en önemli husus kripto para piyasası konusunda bilgimi arttırmak istememdi. Röportaj yapılan borsa efsanelerinin kripto paralarla hiçbir ilgisi yok ama bu kişilerin yaklaşımları, nasıl düşündükleri, psikolojileri ve kuralları kitabın cezbedici noktaları.

Yanıtı aranan en kritik sorular, her birine yöneltilen “Başarınızdaki en kritik faktörler nelerdir?” ve “Yeni Trader’lara ne tavsiyelerde bulunabilirsin?”. Her biri bu sorulara ayrı güzellikte yanıt veriyor ancak benim aldığım genel notlar şu şekilde:

• Sermayenin tamamı ile tek işleme giriş yapma. Küçük işlemler yap.
• Her zaman “Stop Emri” kullan. Zarardan zamanında çıkmasını bil.
• Karlı pozisyonlarda oturmasını öğren.
• Hata yapabileceğini kabul et.
• Alınması gereken zarar riskini sınırlı tut, %1-%2.
• Trading’te şansın rolü uzun vadede yoktur.
• Duygusal kararlar vermekten uzak dur.
• Para kazanmaktan daha önemli olan şey paranı korumaktır.

Benim notlarım Borsa Sihirbazları’nın hikayelerinin küçük bir kısmı. Kripto ya da borsa dünyasına giriş yapanların bakış açısını genişletebilecek bir kitap, mutlaka okunmalı.

📝 Borsa Sihirbazları kitabından altını çizdiklerim:

Kendi Hikayem

• Piyasalarda fiyatların yatay sıkışma alanlarından kurtulup yukarı fırlaması ralli olarak adlandırılır.
• Uzun pozisyon, fiyatların yükseleceği beklentisiyle alım yapmak.
• Stop emirleri uzun pozisyonlarda piyasanın altına, kısa pozisyonlarda da piyasanın üstüne zarardan çıkmak için kullanılan koruyucu emirlerdir.
• Başarılı olmuş trader’lara şunları sormak istedim: Başarınızdaki anahtar faktörler nelerdir? Piyasalara karşı nasıl bir yaklaşım içindesiniz? Hangi trading kurallarına bağlısınız? Başlangıçta yaşadığınız tecrübeleriniz nelerdir? Diğer trader’lara hangi önerilerde bulunursunuz?

Michael Marcus: Bitkiler İki Kere Hastalanmaz

• Kar toplama zamanlamasına nasıl karar veriyordun?
  • Bazılarını yarı yolda, bazılarını da piyasa geri dönüp düşmeye başladığında kapatıyordum. Sonuçta fırsatlardan yararlandım.
• Ne istediğinizi bilirseniz, buna gerçekten ulaşmak istediğinizde, elde etmek için daha çok şansınız olacaktır.
• İlk sözleşmeyi alıp fiyatlar arttıktan sonra yapılacak  iş piramit yapmak (karlı pozisyonu belli artışlardan sonra küçülen miktarlarla büyütmek) ve pozisyona devam etmektir.
• Ne zaman yeni pozisyon alıyordun?
  • Eh, yanlış zamanda alım yapan sıradan yatırımcılar, tabii ki pozisyonlarında fazla kalamayacaklardı. Böylece piyasa gerileme gösterdiği zaman tekrar giriş yapabiliyordum. Bugünlerde ise, piyasa önemli bir trafik noktasını kırdığında, bunu bir trader ordusu görüyor.
• Çıkman gerektiğini nereden anladın?
  • O günlerde piyasa ardarda  birkaç gün boyunca, üst üste tavan yapan piyasalara tanık olduk. Üçüncü tavan gününde, çok dikkatli olmaya başlardım. Dördüncü tavan gününde, hemen hemen her zaman pozisyondan çıkardım. Eğer şans eseri pozisyonumun bir kısmı hala uzun kalmışsa, beşinci tavan gününde ayrılmayı kendime zorunlu bir kural olarak koyardım.
• Neden bu kadar kötü yatırım yaptığını düşünüyorsun?
  • Her şeyi hissi davranarak yapıyordum. Hiçbir şeyi analiz etmiyordum.
• Başarı ve başarısızlığın her iki aşırı kutbunda da bulunmuş biri olarak, borsaya yeni atılan veya zarar eden bir trader’a nasıl bir öneride bulunurdun?
  • İlk söyleyeceğim şey, daima herhangi bir fikre sermayenin yüzde beşinden azını koymaktır. Bu şekilde yirmi kere bile hata yapsan paranı kaybetmen uzun zaman alacaktır.
  • Daha sonra önereceğim şey, her zaman stop kullanmaktır. Gerçek anlamda stop emri vermektir, çünkü belli bir noktada seni pozisyondan çıkmaya bağlayan şeydir.

• İşe yeni başlayan trader’lara başka neler önerirsin?
  • Beli de en önemli kurallardan biri karlı pozisyonlarda oturup zararlıları kısa kesmektir. Bunun her ikisi eşit derecede önemlidir. Eğer karda oturamazsan, zararlarını ödeyecek paran olmaz.

• Bir piyasa diğerleriyle aynı şekilde hareket etmeye başladığında bir bit yeniği vardır. Her şey toz pembe olup da piyasa yükselmiyorsa, hemen açığa satmanız gerekir.
• Potansiyel olarak kazanç sağlayan işlemlerin avantajlarından yararlanmak, trader’ı ruh sağlığına yararlı olmasının yanısıra, kazanmanın önemli bir unsurudur.
• Ayrıca Marcus, para kaybedildiği ve piyasayla ilgili kararlar vermek güçleştiği zaman net düşünebilmek amacıyla, pozisyonların likide edilmesini önermektedir.

Bruce Kovner: Küresel Trader

• Piyasanın hep tek yönde gitmeyeceğini düşünmedin mi?
  • Sanırım beni en çok rahatsız eden şey, sahip olduğumu zannettiğim mantıksal yaklaşımımı kaybetmiş olmamdı. O anda, piyasaların kazandırdığı hızla para kaybettirebileceğini fark ettim.
• Düzenli olarak hata yapabileceğini kabul etmelisin; bunda garip olan bir şey yok.
• Trading kararlarını alırken hep temel analiz mi kullanıyorsun?
  • Hemen her zaman belli bir görüşüm olur, sadece teknik bilgiyi kullanarak işlem yapmam. Teknik analizi çok kullanırım ve piyasa hareketlerinin nedenini kavrayamadığım müddetçe pozisyonuma devam ederim.
• Sıkışık pekişme alanlarından kimsenin nedenini bilemediği sebeplerden dolayı oluşan kırılımlar, genellikle iyi kayıp/kazanç işlemleridir.
• Bir işlemdeki pozisyon büyüklüğü stop tarafından ve stop da teknik analizle belirlenir. Örneğin, piyasa sıkışma alanının ortasındaysa, o alan içerisinde bir yere stop koymanın bir anlamı yoktur, çünkü sizi stop ederler. Ben daima stop emrini bir takım teknik bariyerlerin berisinde bir yere koyarım.
• Ayı piyasalarının temel özelliğinin çok ani inişler göstermesi ve sonra düşüşleri bir düzeltmenin takip etmesidir.
• İyi bir trader’ın görevlerinden biri ne gibi alternatif senaryoların olabileceğini düşünmektir. Neler olabileceği üzerine zihnimde birçok senaryo canlandırır ve bir tanesi için teyid alana kadar beklerim.
• Kafamda oluşan tablolardan biri tam anlamıyla bir panikti, finansal olarak dünyanın sonu geliyordu. Bu senaryoda, Dolar en güvenli politik sığınak olur ve sonucunda Dolar’da aşırı bir artış görülebilirdi.
• Kaybettiğiniz zamanlar hariç, iş gibi gelmiyor, kaybedince iş gibi geliyor.
• Yapılan herhangi bir işlem üzerine portföyümün yüzde birinden fazlasını riske etmemeye çok dikkat ederim.
• Genel kural şudur: Az izlenen şey çok kazandırır.
• Gerçekten de bir emtia kıtlığı varsa, fiyatlar daha yükselen bir trende girer.
• Tanım itibarıyla, trading sonucu sıfır olan bir oyun olduğu için (biri kaybeder diğeri kazanır) sadece oldukça az sayıda süper trader var.

• Yeni trader’lara ne önerirsin?
  • Öncelikle, iyice kavranması gereken en önemli şey, risk yönetimidir. İkinci önerim ise, çok küçük ve sınırlı işlemler yapmalarıdır. Düşündüğün pozisyon miktarının yarısıyla başla. Tecrübesiz trader’larla ilgili gözlemim, yapmaları gereken işlemin üç veya beş katı fazlasıyla işlem yaptıklarıdır. Almaları gereken risk, %1 veya %2 olması gerekirken, %5 ile 10 arasında risk alıyorlar.

• Yaklaşım farkı yapmaksızın, bir strateji seçilince, trader kendi oyun planına göre hareket etmeli ve anlık işlem kararlarından kaçınmalıdır.

Richard Dennis: Bir Efsane Emekli Oldu

• Öğrendim ki, dengesiz bir biçimde kaybetmeye başlayınca yapılması gereken şey o pozisyondan çıkmak, eve gitmek, uyumak, bir şeylerle uğraşmak ve zaman geçmesini beklemekti.
• Uğranılan zararları telafi etmeye çalışırken daha fazla zarar edilmemesi gerektiğini öğrendim. Ayrıca belli seviyede bir kaybın karar mekanizmanızı etkilediğini ve zararın ardından, bir sonraki işlemi yapmadan önce ara vermek gerektiğini öğrendim.
• Her zaman trading kurallarının bir gazetede yayınlanabileceğini söylerim, ama kimse bunlara uymayacaktır. Anahtar faktör tutarlılık ve disiplindir.
• Trading’te şansın rolü ne kadardır?
  • Uzun vadede sıfır. Kesinlikle sıfır. Kimsenin bu işe şanslı başladığı için çok para kazandığını düşünmüyorum.
• Gerçek dünyada, herkesin stop emri verdiği noktalara stop koymak çok akıllıca değildir.
• Pozisyona girmek için kullandığınız yöntem her ne olursa olsun, en önemli şey, büyük bir trend olduğu zaman yaklaşımınızın bu trende girmenizi garanti edecek şekilde olmasıdır.
• Bireysel hisse senetleri üzerinde yaptığım araştırma, bu piyasadaki fiyat dalgalanmalarının emtia piyasasına göre neredeyse rastgele olduğunu gösteriyor. Bu da emtiaların trend yapmaya daha yatkın olduğunu ve hisse senetlerinin ise tesadüfi oluşumlara uygun olduğunu gösterir.
• Piyasalar hakkında yaygın olan en büyük yanılgı nedir?
  • Piyasalara bir anlam verme uğraşısı.
• Teknik analizle ilgili olanı nedir?
  • Teknik unsurların temeller kadar önemli olmadığı düşüncesi.
• Birçok kişi aynı şeyi yapıp, birbirinin yoluna mı çıkıyor?
  • Evet.
• Trendi takip eden kişilerin çoğu orta vadeyle ilgilenir. En iyi strateji ortalama olmaktan kurtulmaktır.
• Sonuçların etkisine kapılmak tamamıyla verimi azaltır. Trading’le ilgili kararlar mümkün olduğu kadar duygusallıktan uzak alınmalıdır.
• Yapabileceğiniz en kötü şey, bir kar fırsatını kaçırmaktır (gerektiğinde zararınıza bir nokta koyacak kadar disiplinli olduğunuzu varsayarsak).
• Hayatımızda süreklilik bekleriz, ama ekonomide ve bilhassa piyasalarda süreksizlik süreklilikten daha süreklidir.

• Deneyimi olmayan bir trader’a ne gibi önerilerde bulunursunuz?
  • Yaptığınız işlemler küçük olsun. Çünkü bu dönem hayatınızın hiçbir döneminde olmayacağınız kadar kötü olduğunuz bir dönemdir. Hatalarınızdan ders alın. Sermayenizde günden güne oluşan dalgalanmalar sizi yanıltmasın. Tek bir işlemden çıkan rastgele sonuca bakmaktansa, yaptığınız işin doğru olup olmadığına bakın.

• Kendi tahminime göre, elde ettiği karın %95’i, yaptığı işlemlerin %5’inden kaynaklanmaktadır. Bu türde birkaç kar şansını kaçırmanız, performansınızın çok olumsuz bir yönde etkileyebilir. Buna ek olarak, piyasada fikri sabit olarak sadece bir yönü savunmaktan vazgeçmelisiniz, çünkü bu kolayca büyük bir trendi kaçırmanıza neden olabilir.

Paul  Tudor Jones: Agresif Trading Sanatı

• Her zaman pozisyonumun yarısını yeni en yüksek veya en düşüklerin altında bir yerde ve kalanını ise bu noktadan sonraki bir yerde likide ederim.
• Para kazanmayı değil, her zaman para kaybetmemeyi düşünürüm.
• Amacım, her günü başladığımdan daha fazlasıyla kapatmaktır.
• Trading’te en önemli şey risk kontrolüdür.
• Girdiğiniz pozisyon sizi rahatsız ediyorsa ve kayba uruyorsanız, bunun çözümü çok basittir: Pozisyondan çıkın, çünkü her zaman geri dönebilirsiniz. Hiçbir şey yeni bir başlangıcın yerini tutmaz.
• Trading’in en önemli kuralı her zaman iyi savunma yapmaktır, saldırı değil. Her gün, girdiğim her pozisyonun yanlış olduğunu varsayarım. Zarar stoplarımın nerede olacağını bilirim. Bunu bu şekilde yapıyorum ki olası azami sermaye eriyişlerimi tanımlayabiliyorum.
• Hiçbir zaman çok başarılı olduğunu düşünme. Eğer bunu yaparsan işin bitmiş demektir.
• Borsada başarının ne kadar geçici ve kısa ömürlü olduğunu gördüm. Başarılı olmak için korkmak gerektiğini biliyorum.
• Birçok başarımın nedenini de Elliott Wave kuramına bağlıyorum.
• Yönettiğiniz paranın çok büyük bir büyüme göstermesi, aynı kar seviyesinde işlem yapmanızı güçleştirdi mi?
  • Evet, çok daha fazla güçleştirdi.
• Her zaman, önce fiyatların hareket ettiğine ve temel verilerin arkadan geldiğine inanırım.
• Piyasada bir patlama olması gerektiğini düşünüyorsam ve olmuyorsa, para kaybetmiyorsam bile hemen piyasadan çıkarım.
• İnsanların inanmak istemediği şey, birilerinin toplumdan sıyrılıp, ortalamanın üzerine çıkabileceği düşüncesi.
• Para kazanmak üzerine yoğunlaşmayın, sahip olduğunuz şeyi korumak üzerine yoğunlaşın.
• İşlem yaparken ne alabileceğini değil, ne kaybedebileceğini düşünür.
• Geri çekilmek her zaman dışarıda kalmaktan iyidir.

Gary Bielfedt: Evet, Peoria’da Bile Hazine Bonosu Oynanır

• Herkes aynı şeyi yaptığı için sistemler eskisi kadar işe yaramıyor. Ne zaman insanların çoğu aynı şeye hücum etse, piyasa belli bir kendini ayarlama döneminden geçiyor.
• İyi işlem yapmayı sağlayan unsurlar nelerdir?
  • En önemli şey, karda oturacak ve kayıplarınızı kesecek bir yöntemdir.
• Ben başarıyı, birikim yaptığım parayla ne yaptığıma bakarak değerlendiririm.
• Doğru işlemi yapmak için bekleyecek kadar sabrın olsun.

Ed Seykota: Herkes İstediğini Elde Eder

• Üslü hareketli ortalamalar kullandım, çünkü bu şekilde hesaplamalar kolaylaşıyordu ve hesap hataları zamanla ortadan kalkıyordu.
• Zamanla, trendlere dayalı olarak işlem yapmaya daha fazla güvendiğimden ve mekanik programlarımda “işin püf noktalarını” giderek daha fazla hesaba kattığından, daha mekanik bir biçimde işlem yapmaya başladım.
• En büyük hatalarımı, hissi davranarak girdiğim pozisyonlardan kısa bir süre sonra yapmışımdır.
• İyi trading yapmayı sağlayan unsurlar nelerdir?
  • Zararı kısa kesmek

• Esas aldığınız trading kuralları nelerdir?
  • Zararı kısa kesmek
  • Karda oturmak
  • Küçük oynamak
  • Kuralları sorgulamadan uygulamak
  • Kurallara ne zaman uyulmayacağını bilmek

• Psikoloji, analizin kalitesine etki eder ve bunu devreye sokarak kullanılmasını sağlar. Başka bir deyişle, psikoloji sürücüdür, analiz ise yol haritası.
• İnsanların trading performansları, hayatlarındaki öncelikleri, kendilerinin itiraf etmek istediklerinden daha fazlasını yansıtır.
• Daha fazla para kazanmanın en iyi yollarından biri hedef belirlemek; bilinci ve bilinç altını kazanmaya yönlendirerek bazı şeyleri gözünde canlandırmaktır.
• Başarıyı nasıl yorumluyorsunuz?
  • Ben başarıyı yorumlamam, kutlarım. Bence başarı, kişinin parasal kazancı gözetmeksizin, kendine uygun olan mesleği bulması ve yapmasıdır.

Larry Hite: Riske Saygı Duymak

• Sistemim mükemmel işledi, ama sadece altın sinyalini dikkate almadım, eğer alsaydım çok para kazanırdım.
• Bilmediğin bir bombayla karşılaştığın zaman ne yapıyorsun? Gözlerime baktı ve şöyle cevap verdi: Bombaya ilk defa bakıyorsun ve son defa olmamasını diliyorsun.
• Para yönetimi yapan birçok kişi trend takip edici sistemleri kullanır, sadece birkaçı daima sistemlerine bağlı kalır.
• Bütün hayatını yaptığın belli bir işlemde ortaya koymazsan, başına hiçbir kötülük gelmez. Sonra, en kötü ihtimalin ne olduğunu bilirsen, bu sana inanılmaz bir özgürlük verir. Gerçek, ödülün ne olduğunu kestiremediğin zaman, riskin ne olduğunu kestirebilmendir.

• Mint kuralları:
  • Herhangi bir pozisyon esnasında, asla toplam sermayenin yüzde birden fazlasını riske atmayın. Her bir işlemde %1’den fazla risk etmeyince o işlemde neler olup bittiği çok önemli değildir.
  • Daima trendi takip etmek ve asla yöntemlerimizden vazgeçmemektir.
  • Riski çeşitlendirerek azaltmaktır.
  • Riski kontrol etmek amacıyla değişkenliği izlemektir.
• Hem hayatta hem trading’te kazanmak için iki temel kuralım var:
  • Bahse girmezsen kazanamazsın.
  • Elindeki bütün oyun fişlerini kaybedersen, bahse giremezsin.

Michael Steinhardt: Değişik Algılar Kavramı

• Bence trading, alım anında satışı düşünmektir. Örneğin, yarınki ticaret açığı rakamlarının pozitif olacağı beklentisiyle yarın karla satmayı düşünerek bu akşam vadeli hisse senedi endeksi alırsam o zaman bu bir trading olur.
• Başarılı olmanın bir formülünü bulacağını düşünen kişi kendini kandırır. Çünkü her şey devamlı değiştiği için böyle bir şey mümkün değildir. Böyle bir formül bir süre geçerli olsa da beraberinde mutlak bir başarısızlığı getirir.
• Bir ekonomik durgunluğun yaşanacağı öngörüsüne sahip olma nedeni: 1973-1974 dönemindeki yüksek enflasyonun, sonunda ekonomiyi yavaşlatacak daha yüksek faiz oranlarına neden olmasına.
• Bu işin garipliklerinden biri, bazen bu işle hiçbir alakası olmayan kişilerin çok başarılı olabilmeleridir. Bu olumlu bir şey değildir. Çünkü başarılı olmak için profesyonel olmaya gerek yokmuş gibi bir imaj yaratıyor ve böylece büyük bir tuzak hazırlıyor.
• Her zaman kendinize şu soruyu sorun: Bu kişi neden elindekini satmak istiyor? Benim bilmediğim ne biliyor?

William O’Neil: Hisse Senedi Seçme Sanatı

• Her şey bir yana, piyasanın tepe noktasıyla, normal bir boğa piyasası düzeltmesi arasındaki farkı nasıl ayırt ediyorsunuz?
  • Birincisi, ortalama yeni yükseğe doğru tırmanışa geçer, ancak buna düşük işlem hacmi eşlik eder. Bu size, bu noktada hisse senetleri için talebin az olduğunu ve yükselişin kısa ömürlü olduğunu gösterir. İkincisi, işlem hacmi birkaç gün artar ama aynı artış fiyatlarda görülmez ki bu da aynı seviyede kalan kapanış fiyatları ile ölçülür.
• Girdiğim kısa pozisyon ters gidiyorsa ilk %6 veya %7 ‘lik kayıptan sonra o pozisyonu bırakırım.
• Aldığım her hisse senedinde azami %7’den fazla bir kayba uğramamayı kendime ilke edindim. Eğer bir hisse senedi, aldığım fiyatın %7 altına düşerse, tereddütsüz satarım.
• Bazıları “Bu hisse senedini satamam, çünkü o zaman kayba uğrarım” der. Eğer hisse senedi ödediğiniz fiyatın altındaysa, onu satmak sizi kayba uğratmaz çünkü halihazırda zarardasınızdır. Zararların devam etmesine izin vermek, birçok yatırımcı tarafından yapılan en büyük hatadır. Halk, gerçekten “Zararın neresinden dönülse kardır” felsefesinin önemini kavrayamamaktadır.
• Büyük paralar kazanmak  düşünmekle değil, oturup beklemekle olur. Jesse Livermore
• Hiçbir zaman en yüksek fiyattan satamayacağınızı anlamalısınız.
• Sıkışma sırasında, azalan işlem hacmi genelde olumlu bir gelişmedir.
• Zor kazandıkları parayı, bilinçli bir şekilde kendi adlarına karar almak yerine, başkalarının tavsiyelerine göre riske atmaya hazırdırlar.
• Yatırımcılar küçük ve elde edilmesi kolay karları alıp zararda otururlar. Bu taktik, doğru yatırım yönteminin tam tersidir. Yatırımcılar, karlı bir pozisyonu zararlı olandan çok daha önce likide ederler.

• En genel anlamda, trading başarısı için gerekli olan üç ana unsur şunlardır: Etkili bir pozisyon seçme yöntemi, risk kontrolü ve bunları uygulamak için gerekli olan disiplin.

David Ryan: Hisse Senedi Yatırımı, Hazine Avcılığıdır

• Ne kadar  disiplinli olursanız, piyasada o kadar çok kazanırsınız. Söylentilere ve safsatalara ne kadar kulak asarsanız, o kadar çok para kaybedersiniz.
• Günlük tutmak başarınızı önemli ölçüde etkiledi mi?
  • Evet.
• Azami zarar sınırım %7’dir ve genelde bu seviyeden daha çabuk çıkarım.
• Hisse senedi yeni en yükseklere çıktığı zaman işlem hacmi sadece %10’luk bir artış gösteriyorsa, ihtiyatlı davranırım.
• Hatalarınızdan ders alın. Başarılı bir trader olmanın tek yolu budur.
• Hisse senetlerinden nasıl para kazanılacağı konusundaki beylik görüş, şu yarı alaycı özetle aktarılabilir: Ucuza al ve pahalı sat. David Ryan bu fikre katılmamaktadır. Onun felsefesi şöyle özetlenebilir: Yüksek fiyattan al ve daha yüksek fiyatla sat.

Marty Schwartz: Şampiyon Trader

• Örneğin, piyasaya iyi haberler ulaştığında düşüş görülüyorsa, bu piyasanın çok zayıf durumda olduğunu; kötü haberler ulaştığında yükselme görülüyorsa, bu da piyasanın iyi durumda olduğunu gösterir.
• Düşüş gösteren bir Cuma’yı genelde düşüş gösteren bir Pazartesi izler.
• Trading yaparken kendinizi mahvetmek isterseniz, yapacağınız şey kaybettiğiniz bir pozisyonu büyütmektir.
• İnsanı mahveden bir kayıptan sonra daima çok küçük oynarım. Ne kadar para kazandığım önemli değildir, önemli olan tekrar bir tempoya ve kaybettiğim güvenime kavuşmaktır. Pozisyonumun boyutunu küçültürüm. Normaldeki bir pozisyonumun beşte biri veya onda biri kadar bir pozisyonla işlem yaparım ve bu işe yarar.
• Her zaman en büyük başarısızlıklarımı en büyük zaferlerimden sonra yaşadım. Ayrıca dikkatsiz davranıyordum.
• Fiyat, hareketli ortalamanın altında mıdır yoksa üstünde midir? Bu hepsinden çok işe yarar. Hareketli ortalamanın karşısında olmamaya çalışıyorum; bu zarar verir.
• Bir pozisyona girmeden önce her zaman kaybetmeyi göze aldığınız miktarı bilin.
• Neden birçok trader para kaybeder?
  • Çünkü hatalı olduklarını kabul etmektense, para kaybetmeyi tercih ederler.
• Daha iyi bir trader olmak isteyen ortalama birine ne öneride bulunursunuz?
  • Zararda çıkmayı öğrenin. Para kazanırken en önemli şeylerden biri, zararımı kontrol edebilmektir.
• Büyük kazançlar elde etme rahatlamaya, rahatlama da daha özensiz bir biçimde işlem yapmaya neden olur.

James B. Rogers Jr. : Değeri Satın Alıp Histeriyi Satmak

• Yatırım yapmak hakkında alınması gereken en önemli derslerden biri, ortada yapacak bir şey olmadığı sürece, hiçbir şeye, ama hiçbir şeye girişmemektir.
• Bir panik durumuyla karşılaştığınız zaman içine girer ve fırtınaya karşı durmayı başarabilirseniz, karlı çıkarsınız.
• Her zaman merkez bankalarının karşısında yatırım yapılması, bir kural olarak alınmalıdır. Merkez bankaları bir parayı desteklemeye çalıştıkları zaman, siz diğer yöne yönelin.
• Ne yaptığının bilincinde değilsen, hiçbir şey yapma.

• Rogers’ın temel görüşleri:
  • Değer satın alın: Değer aldığınız zaman zamanlamanız yanlış da olsa, fazla kaybetmezsiniz.
  • Katalizörü bekleyin: Paranızı ölü bir piyasaya bağlayana kadar, bir katalizörün piyasa yönünü değiştirmesini bekleyin.
  • Histeriyi satın.
  • Çok seçici olun: Doğru pozisyonu bekleyin. İşlem yapmış olmak için işlem yapmayın.
  • Esnek olun: Belli piyasalara veya belli tip işlemlere karşı olan önyargınız fırsat alanınızı sınırlar. Bütün piyasaları incelemeye hazır olan trader, sadece bir tek piyasayla ilgilenen trader’a göre çok avantajlıdır.
  • Herkesin yaptığı şeyi kesinlikle yapmayın.
  • Ne zaman pozisyonda kalmanız ve ne zaman kaybettiğiniz bir pozisyonu likide etmeniz gerektiğini bilin.

Mark Weinstein: Yüksek Yüzdeli Trader

• Uykuya ihtiyacım olmasa, bu işi 24 saat yapabilirdim. Bu aşamada beni motive eden para değildi. Beni büyüleyen bu oyun olmuştu: Piyasaların peşinde koşuyordum.
• Herkesin bana söylediği şeylerin doğru olduğunu düşünmeye başladım. Belki de bütün bu yıllar boyunca bu paraları kazanmam sadece bir şanstı. İşlem yapmaya devam edersem, her şeyimi kaybetmekten ve zorunluluktan sevmediğim bir işte çalışmaktan korkuyordum.
• Hiç kimsenin piyasada yaşadığı şanssızlıktan dolayı batacağına inanmıyorum; her zaman başka nedenler de vardır. Ya yanlış bir şeyler yapıyorsunuzdur ya da yeterince deneyime sahip değilsinizdir.
• Piyasalar hakkında halkın en büyük yanılgısı nedir?
  • Piyasalarda işlem yapılmasının kumar zannedilmesi.

• Kendinize ilke edindiğiniz trading kuralları nelerdir?
  • Her zaman ev ödevinizi yapın.
  • Kibirli olmayın. Kibirli olduğunuz zaman risk kontrolünden vazgeçersiniz. En iyi trader’lar alçakgönüllü olanlardır.
  • Sınırlarınızı bilin. Herkesin sınırları vardır, en iyi trader’ların bile.
  • Kendiniz olun. Çoğunluğa karşı düşünün, çünkü zaman içinde onlar da kaybedebilir.
  • Fırsat gerçekten kendini belli edene kadar işlem yapmayın. Ne zaman piyasanın dışında kalacağınızı bilmek, en az ne zaman içinde olacağınızı bilmek kadar önemlidir.
  • Stratejiniz, ortam değiştiğinde değişecek kadar esnek olmalı.
  • Kar ettiğiniz zaman havaya girmeyin. Hayattaki en zor iş, karları muhafaza etmektir.
  • Zararlarınızı hemen sınırlamayı öğrenin.

• Birçok trader zararda oturmayı tercih eder, çünkü zararının daha fazla büyümeyeceğini düşünür. Karları da çabuk toplar, çünkü eldeki karın azalmasından korkar. Bunun yerine, trader’lar daha büyük bir zarara uğramaktan korkmalı ve daha büyük karlar elde etmeyi ummalıdır.

Brian Gelber: Eski Broker, Şimdi Trader

• Bir düşüncenin çok değerli olmadığını öğrendim. Piyasayı dinlemek daha önemli.
• Borsa salonuna trader olmak için giden her 100 kişiden kaçı, beş yıl içinde en az bir milyon dolar kazanır?
  • Beş veya altısı.
• Kaç tanesi her şeylerini yitirecektir?
  • En az yarısı.
• Düşüncemin doğru ya da yanlış olması önemli değil. Önemli olan tek şey para kazanıp kazanmadığımdır.
• Trading başarınız açısından diğer önemli şeyler nelerdir?
  • Umursamaz olduğunuzda iyi olduğunuzu ve çok çabalarken kötü olduğunuzu fark etmiş olmam.
• Başarısızlığa uğrayan çoğu trader bunu egosuna borçludur, çünkü hatalı olduklarını kabullenemezler. Bir de bazı trader’lar kaybetmekten çok korktuklarından dolayı kaybederler.

• Ana trading kuralınız nedir?
  • Kaybı asla arttırmamak.
• Ortalama trader’ın düştüğü hata nedir?
  • Aşırı işlem yapmak ve bütün benliğiyle tüyo beklemek.

Tom Baldwin: Korkusuz Salon Trader’ı

• Sıradan bir trader’ın yaptığı hata nedir?
  • Çok fazla işlem açıyorlar. Noktalarını yeterince iyi seçmiyorlar. Piyasada hareket gördüklerinde, harekete dahil olmak istiyorlar. Sonuçta sabırla beklemek yerine, zorla işlem yapmayı seçiyorlar. Sabır pek çok kimsenin sahip olmadığı bir özellik.
• Herhangi biri sadece şans eseri başarılı olabilir mi?
  • Hayır uzun süreli olmaz. Kural şudur: Eğer bir yıl dayanabilirsen başarabilirsin ama bu zordur.

Tony Saliba: Tek Sözleşme Zaferi

• Halkın piyasalarla ilgili en büyük yanılgısı nedir?
  • Para kazanmaları için piyasanın yükselmesi gerektiği düşüncesi. İnsanların bu konuya daha tarafsız bir bakış açısından yaklaşması gerekir.
• Kayba uğradığınız bir dönemin üstesinden nasıl geliyorsunuz?
  • Nasıl para kaybedersiniz? Ya trading açısından kötü bir gün geçirmişsinizdir ya da kaybettiren bir pozisyona girmişsinizdir. Eğer sorun, girdiğiniz kötü bir pozisyondan kaynaklanıyorsa, hemen bu pozisyondan çıkmanız gerekir.
• Başarılı işlem yapılmasını sağlayan unsurlar nelerdir?
  • Net düşünce, konsantrasyon koruma ve aşırı disiplin. Disiplin bir numaradır: Kendiniz için bir teori geliştirin ve buna bağlı kalın. Ancak aynı zamanda teorinizin yanlış olduğu kanıtlanırsa, bunu değiştirecek kadar da açık görüşlü olmalısınız.

Dr. Van K. Tharp: Trading Psikolojisi

• Ölçüm yaptığınız onbir alan nelerdir?
  • Psikolojik: Oturmuş ve dengeli bir kişisel hayat, pozitif tutum, para kazanma motivasyonu, çelişki yokluğu ve sonuçlara karşı sorumluluk.
  • Karar alma: Teknik unsurlar üzerinde somut bilgiyi, yaygın kanılarla aldırış etmeksizin sağlam kararlar alma eğilimini ve bağımsız düşünme becerisi.
  • Yönetim – disiplin: Kişinin risk kontrolü ve sabır gösterme yetisi, sezgi.
• Birçok trader’ın karşılaştığı temel sorunlardan biri risktir. Örneğin, başarılı spekülatif işlem yapmanın en önemli iki kuralı şudur: Kaybınızı kısa kesin ve karda oturun. Çoğu kişi bu iki kurala uyamaz.
• Çoğu insan, başarı için gerekli olan şeyin tam tersini yapmaktadır. Kardan çabuk çıkıp zararda oturmaktadır.
• Güne başlarken kurallarınızı ve gün bitiminde yaptığınız işlemi gözden geçirmelisiniz.
• İnsanlara öğretmeniz gereken şey, sadece yaptıkları şeyleri etkili bir şekilde yapmalarıdır. Öğretme yöntemi, insanların nasıl düşündüğü üzerinde durmalıdır, fakat birçok eğitimci buna önem vermemektedir.

• En başarılı iki nişancı şunlara inanır:
  • İyi ateş etmek benim hayatta kalmam için önemlidir.
  • Ava çıkmak eğlencelidir.
  • Başarılı bir performans için zihinsel prova önemlidir.
  • Eğer bir atışı kaçırırsam, bu benim performansımla ilgilidir.
• Genelde en başarılı trader’ların şu inançları taşıdığını düşünüyorum:
  • Para önemli değildir.
  • Borsada kaybetmek doğal bir şeydir.
  • Trading bir oyundur.
  • Zihinsel hazırlık başarı için önemlidir.
  • Başlamadan önce oyunu kazanmışlardır.

• Zihinsel prova ve geniş çapta planlama sayesinde, en başarılı trader’lar işe başlamadan kafalarında bütün girişimleri ve bunların olumlu olumsuz sonuçlarını yaşamışlardır bile. Sonuç olarak, uzun vadede kazanacaklarını bilirler ve bu aksiliklerin üstesinden gelmelerini biraz daha kolaylaştırır.
• Kazanan kişiler elde ettikleri sonuçlardan sorumlu olduklarını bilir, kaybedenler ise bilmez.

İşlem (Trade): Kişisel Bir Deneyim

• Eğer iyi bir trader olmak istiyorsanız, her gün piyasadaki görevlerinizi yapmalısınız. Yeterli zaman yoksa yaratmalısınız. Bu disiplinden uzaklaşmanın faturası, kaybedilen kar fırsatları ve uğranılan zararlar şeklinde ortaya çıkar ki bu da çok ağır olabilir.
• Bilinçaltımın bana haykırmaya çalıştığı mesaj şuydu: Trading konusunda daha ciddi olacaksan, zamanı kullanma önceliklerini gözden geçirmelisin.

Son Söz

• Tarzları birbirinden çok farklı olmasına rağmen, hepsinin birçok ortak paydası olduğu açıktır:
  1. Başarılı olma arzuları vardır. Birçok durumda amaçlarına ulaşmak için büyük engelleri aşmışlardır.
  2. Uzun vadede kazanmaya devam edebileceklerini gösteren özgüvene sahiptir.
  3. Her trader kendi işine yarayan bir yöntem bulmuştur ve bu yönteme sadık kalmıştır.
  4. Yaptıkları işi çok ciddiye almaktadırlar. Zamanlarının önemli bir kısmını piyasa analizleri yapmaya ve trading stratejileri geliştirmeye ayırmaktadırlar.
  5. İşlem stratejilerinin en önemli unsurlarından biri, tavizsiz olarak gerçekleştirdikleri risk kontrolüdür.
  6. Doğru pozisyon fırsatını bekleme sabrına sahiptir.
  7. Bağımsız hareket ederler.
  8. Kaybetmenin oyunun bir parçası olduğunu anlamıştır.
  9. Hepsi yaptıkları işi sevmektedir.