Checklist Manifesto İşi Doğru Yapmanın Basit Bilimi, Atul Gawande‘nin kontrol listelerinin ne kadar çok hayat kurtarabildiğini, ne kadar çok zaman kazandırabileceğini, yaşanmış hikayelerle anlattığı kitabıdır.

Kontrol listelerini sağlık sektöründe öncelikle ameliyathanelerde uygulanarak onlarca hayat kurtarıyor.

Uçak pilotlarının da bir kontrol listesi olduğu ve çeşitli durumlara özel maddelerden oluştuğunu öğrenmiş oldum. Acil durum kontrol listeleri de pilotların paniğe kapılmadan uyguladıkları durumda birçok hayat kurtarabiliyor.

Kontrol listelerinin hata önleyici özellikleri günlük hayatta, yaptığımız projelerde, gezilerimizde, iş hayatımızda, biz bunun farkında olmasak da karşımıza çıkıyor. Uygulanması zaman kaybı gibi görünse de geçmişe dönüp bakıldığında kazancının daha büyük olduğu anlaşılabiliyor.

Checklist Manifesto’yu okuduktan sonra kontrol listelerini kendi hayatınıza mutlaka eklemeniz gerektiğini anlayacaksınız.

Checklist Manifesto kitabından altını çizdiklerim:

  • Her şey doğru yapılmıştı. Bir tek şey dışında; hiç kimse hastanın kendisine ya da ilkyardım ekibine hangi aletle yaralandığını sormamıştı.
  • Cehalete bağlı başarısızlıkları affedebiliriz. Belli bir durumda yapılması gereken en iyi şeyin ne olduğu bilinmiyorsa, insanların ellerinden gelenin en iyisini yapması memnuniyet vericidir.
  • Karmaşık bir ortamda, uzmanlar iki temel güçlükle karşı karşıya kalırlar. İlki, insan belleğinin ve dikkatinin yanılabilirliğidir; özellikle de, daha fazla baskı yaratan olaylar karşısında kolayca gözden kaçıveren alelade, rutin konular söz konusu olduğunda ..
  • Tek bir adımı bile atlarsanız, hiçbirini yapmamış olursunuz.
  • En az diğeri kadar sinsi olan bir başka tehlikeyse, bütün adımları hatırlamasına rağmen insanın bazı adımların atlanmasından bir zarar gelmeyeceğini düşünmesidir.
  • YBÜ’deki doktorların ve hemşirelerin, her gün yapılması gerektiğini düşündükleri işler için kendi kontrol listelerini hazırlayarak, tedavi hizmetlerini daha istikrarlı hale getirebilecekleri sonucuna vardılar; öyle ki, hastanın yoğun bakımda ortalama kalma süresini yarı yarıya kısaltabileceklerdi.
  • Pronovost, kontrol listelerinin, temel performans standardını yükselttiğini saptadı.
  • Basit, zor (komplike), karmaşık (kompleks)..
  • Sıkıntı üst düzey yetkililerin halden anlamaması değildi. Sıkıntı, olağanüstü karmaşık bir sorunla karşılaşıldığında, yetkinin merkezden olabildiğince dışa aktarılması gerektiğinin anlaşılamamış olmasıydı. Herkes bir kurtarıcı bekliyordu ama merkezden yürütülen bir çözüm üretilmesi mümkün değildi.
  • İnsanlara, eyleme geçmek ve uyum sağlamak için fırsat vermek gerekir. Öte yandan, insanlar birbirinden kopuk bireyler olarak hareket ettiklerinde başaramazlar; çünkü bu, anarşi doğurur. Bunun yerine, çelişkili gibi gözükse de, özgürlük ve beklentiden oluşan bir karışıma ihtiyaç vardır; örneğin, eşgüdüm beklentisi ya da ortak hedeflere ulaşma yolunda kaydedilen ilerlemenin değerlendirilmesine yönelik beklenti.
  • Pow wow: Kızılderililerin şaman ritüeli olarak yaptıkları toplantı.
  • İnsanlara işin başında bir şeyler söyleme fırsatı vermek, görünüşe göre katılımcı olma ve sorumluluk alma hissini ve konuşmaya istekliliği daha etkin kılmaktadır.

checklist manifesto

  • Öte yandan, iyi kontrol listeleri nettir. Etkili ve amaca yöneliktir: en zor koşullarda bile rahatlıkla kullanılabilirler. Bu listelerde her şey yazmaz çünkü kontrol listesi kendi başına bir uçağı uçuramaz. Bunun yerine, en kritik ve önemli adımları hatırlatır; ileri düzeyde beceriye sahip uzmanların dahi gözden kaçırabileceği adımları. Hepsinden önemlisi, iyi kontrol listeleri pratiktir.
  • Kontrol listeleri uzun olmamalıdır. Bazıları, listeyi beş ile dokuz maddeyle sınırlı tutar (işler bellek sınırı), bu konuda çok da tutucu olmamak gerektiğini düşünüyordu.
  • Kolay okunması için büyük ve küçük harfler kullanılmalıdır. (İşi, Helvetica gibi tırnaksız bir font kullanmayı önerecek kadar ileri götürdü.)
  • Kritik adımların atlanmadığını kontrol etmek üzere kilit noktalarda durulmasını sağlamak, bununla birlikte, işlerini yaparken insanlara daha fazla esneklik tanımak için, OKU-YAP tarzı yerine, temelde YAP-ONAYLA  tarzını benimsedik.
  • Ameliyat masasına yatan siz olsaydınız, kontrol listesi kullanılmasını ister miydiniz? Yüzde 93’ü evet yanıtını verdi.
  • Heyecan verici olabilecek bir yatırım karşısında ne denli nesnel davranmaya çalışırsa çalışsın, beyninin ona karşı tavır aldığını, ilk önsezisini doğrulayan kanıtlara tutunup, olumsuz işaretleri göz ardı ettiğini söylüyor.
  • Kontrol listesi, ona ne yapması gerektiğini söylemiyordu. Liste, bir formül değildi. Ama kontrol listesi, ihtiyaç duyduğunda bu ihtiyacı karşılayacak kritik verilere sahip olduğunu, karar verme konusunda sistematik davrandığını, görüşmesi gereken herkesle görüşmüş olduğunu garantileyerek, attığı her adımda olabildiğince akıllıca davranmasını sağlıyordu.
  • Kontrol listesi bir yardımcıdır. Eğer yardım edemiyorsa, doğru değildir. Fakat eğer ediyorsa, bu ihtimali kabullenmeye hazır olmalıyız.
  • Bir Ferrari’nin motoruyla, Porche’nin frenlerini, BMW’nin süspansiyonunu, Volvo’nun kaportasını birleştiriyoruz. “Elimizdeki arabanın en muhteşem arabayla uzaktan yakından ilgisi yoktur; elimizdeki olsa olsa pahalı bir hurda yığınından ibarettir.”.
  • Bir ameliyat ne kadar rutin olursa olsun, hastalar asla rutin değildir.